Sümer Kral listelerinde, Manethon-un Mısır hanedanlarına ilişkin kayıtlarında ya da Ademden başlayan insan soyunun anlatıldığı Eski Ahit-in "Tekvin" kitabında sözü edilen, yüzlerce hatta binlerce yıl yaşamış "eski insanlara- ilişkin hikâyelerin, gerçeklik payı olabilir mi? Yüzyıllar boyunca bunlar fantezi ya da efsane kabul edildi ve hiç ciddiye alınmadı açıkçası ama o soru da hep varlığını korudu: Ölümsüzlük ya da bugünkünden çok daha uzun bir yaşam mümkün müdür? Seni Tılsımlar Korur’un kahramanı Eser Büyükdere-nin farkında olmaksızın kalıtımsal biçimde sahip olduğu binlerce yıl öncesine ait o genetik miras, bugünün teknolojisiyle günümüz insanı üzerinde yapay olarak yaratılabilir mi? Eğer Cambridge Üniversitesi-nden Aubrey De Grey haklıysa, romanda Jason Redbridge-in "karanlık hedefi" olarak beliren "Horus Projesi" yakında bir kurgu ürünü olmanın ötesine geçecek gibi görünüyor. Binlerce yılın "Muhafızlar"ı şu an nerelerde neler yapıyor bilemem ama, haberlere bakılırsa bazı bilim adamları, bu sorunun yanıtına doğru hızla ilerliyor bugünlerde. Yakın zamanda popüler bilim dergilerinde büyük yankı bulan haberler üzerine, NTV-deki "Pusula" programının başarılı yapımcısı Mithat Bereket İngiltere-ye dek giderek bu konuyu gündeme taşımış ve de Grey-in görüşlerini izleyicilerine aktarmıştı, anımsarsanız. Aradan yaklaşık iki ay geçti ve şimdi de Live Science-ın haberiyle "ölümsüzlük mümkün mü?" sorusu yeniden ilgileri üzerinde topladı. Aubrey de Grey-e göre, "nüfus kâğıdındaki yaşı" kaç olursa olsun, bir insanın biyolojik yaşının ve buna bağlı olarak sağlık ve zindelik durumunun 20 ile 25 yaşları arasında tutulması mümkün. Dolayısıyla eski metinlerde ve kral listelerinde ya da Tekvin-de anlatılan uzun ömürlerin, hatta giderek "ölümsüzlük" noktasına yaklaşacak bir biyolojik konumun gerçekleştirilmesi hiç de sanıldığı gibi fantezi falan değil. Bütün iş, yaşlanmamıza ve sağlığımızın bozulmasına neden olan hücresel süreçlerin manipule edilmesi ve denetlenmesinde. Bu alanda uzun süredir çalışan de Grey, yaklaşık 25 yıl içinde araştırmaların nihai sonuçları verecek noktaya gelmesini umuyor ve ekliyor: "İşte o aşamadan itibaren, genetik müdahaleyle, 1000 yıl, hatta çok daha fazla yaşayabilen insan neslini yaratmak mümkün olacak." Bu tezlerin ve iddiaların ayrıntısına girmiyorum, orijinal kaynaklardan ve Batı basınındaki makalelerden, Aubrey de Grey-in çalışmaları ve tezleriyle ilgili tüm bilgileri bulabilirsiniz. Muhtemeldir ki, çok yakında bizim basınımızda da bunları tartışan yazılar ve röportajlar sıkça yayımlanacak. Ama benim gelmek istediğim nokta, başka. Seni Tılsımlar Korur-da, binlerce yıl öncesine ilişkin o gizemli kayıtlarda anlatılanlarla, modern bilimin izini sürdüğü hücresel süreçleri bir potada buluşturarak, "ölümsüzlük" faktörünü temel alan fantastik bir hikâye anlatmıştım sizlere. Ama oradaki belirleyici sorun, genetik biliminin vardığı noktalar ya da eski efsanelerde anlatılanların doğruluğundan çok, "ölümsüzlük" olgusunun içerdiği çok temel bir "politik" unsurdu: Kimin için ölümsüzlük? Bu muhteşem niteliğe sahip olma hakkı, binlerce yıl gerilere giden ciddi bir "iktidar mücadelesi"ni de getiriyordu gündeme. Neresinden bakarsanız bakın, "ölümsüzlük", eğer bir biçimde gerçekleşebileceğini varsayarsak, yani Aubrey de Grey ve daha birçok bilim adamı, genetik uzmanı haklıysa, ister istemez "politik" ve "ekonomik" bir sorun olarak dikiliyor karşımıza: Kim karar verecek, bu "armağan"a kimin sahip olacağına? Bunun bedeli ne olacak? Herkes için ölümsüzlük, dünya nüfus ve kaynak dengelerinin iflası anlamına geleceğine göre, eğer böyle bir teknolojik "devrim"e gerçekten ulaşılırsa, bu bilgi ve teknoloji bütün kamuoyuna mal edilecek mi dersiniz?
Dr. Aubrey de Grey’e gore insanlar doğru yönlendirmeler ve yeni gelişmeler sayesinde 1000 yıl yaşabilecektir. Kendisi 41 yaşında olan Grey halen Cambridge Üniversitesinde yaşlanma ve Strategies for Engineered Negligible Senescence (SENS) olarak adlandırdığı projesi üzerinde çalışıyor. Dr. Grey’in eşi 60 yaşındaki Cambridge’li genetikçi Adelaide Carpenter. Aubrey de Grey, eğitimini Sussex School, Harrow School ve Trinity Hall Cambridge’de bilgisayar programcılığı üzerinde gördü. 1985’de bilgisayar bilimlerinde uzmanlık alan Grey, Sinclair Research Ltd’de software mühendisi olarak çalıştı ve 1986’da Man-Made Minions Ltd şirketini kurdu. Grey, Cambridge Genetik bölümünde hiç ders vermedi ancak burada genetikçilerin önemli model organizması Drosophila’nın (Flybase genetic) veritabanını kurdu. Grey’in asıl projesi ve tanınmışlığı ise yaşlanmayı önleyerek insan ömrünü uzatmaya ilişkin görüşleri. 1995’de -The Mitochondrial Free Radical Theory of Aging (ISBN 1-58706-155-4)- adlı bir kitap yazdı. Bu kitapta hücre organellerinden mitokondri -ki hücrenin enerji üreticisi- üzerindeki zararın önlenmesi durumunda hücre ölümünün (senesens) geciktirilebileceğini açıklamaktadır. Moleküler ve hücresel biyolojiye ilgisi sonucu 2000 yılında Cambridge’den doktora (PhD) alan Grey’in PubMed’de yaklaşık 61 yayını bulunmakta.
Medyada ilgi çeken ve çok sayıda toplantıya katılan Grey’in görüşleri MIT’nin online yayınlarındada (Technology review) tartışıldı. 2006 yılında ise PayPal şirketi, Grey’in ABD’deki fonuna 3.5M Dolar destek verdiğini açıkladı. Grey’in üzerinde durduğu yaşlanmayla ilgili gerçekler şöyle:
1. GENOMDAKİ MUTASYONLAR:
DNA’daki değişimler zaralıdır, bunların en önemli sonucu kanserdir.
2. MİTOKONDRİDEKİ MUTASYONLAR:
Mitokondri hücrenin enerji fabrikasıdır ve kendi DNA’sı vardır. Mitokondri DNA’sındaki mutasyonlar da hücredeki fonksiyonları dolaylı yoldan olumsuz etkiler ve yaşlanmayı hızlandırır.
3. HÜCRE İÇİNDEKİ ARTIKLARIN BİRİKİMİ: Hücrelerimiz devamlı olarak proteinleri kullanmakta ve sonra parçalamaktadır. Bu gerekli olmayan moleküller eğer sindirelemezse hücre içinde birikirler. Atherosklerosis, macular dejenerasyon ve her türlü nörodejeneratif hastalıklar (Alzheimer) bu problemle ilişkilidir.
4. HÜCRE DIŞI ARTIKLAR:
Zararlı artık proteinler aynı zamanda hücre dışında da birikir. Alzheimer hastalarının beynindeki amiloid plaklar buna örnektir.
5. HÜCRE KAYBI:
Vucudumuzdaki bazı hücreler yenilenmez. Yada -yavaş- yenilenir. Bu yenilenmedeki yavaşlık bir süre sonra kalbin zayıflamasına, yada Parkinson hastalığına yol açar. Bunlar yaşlanmayla olur.
6. HÜCRE ÖLÜMÜ:
Bu hücrelerin bir süre sonra bölünemeyerek ölmeleri olarak bilinen fenomendir. Hücreler ölmeden önce zararlı proteinler salabilirler, örneğin diyabette veya bağışıklık sisteminin aksamasındaki nedenlerden biride budur.
7. HÜCRE DIŞI BAĞLANTILAR: Hücreleri bir arada tutan bağlantılar vardır. Dokuda hücreler arasında çok sayıda cross-link’ler olduğunda doku elastikiyetini kaybeder. Örneğin damar elastikiyetinin kaybı, aterosklerosis ve presbyopia.
Strategies for Engineered Negligible Senesence (SENS)’de Grey tüm bu hücresel mekanizmalara karşı nasıl bir yol izleneceğini, tedavi yollarını sorguluyor. Kendisi ayrıca bu konuya ayrılacak fonların artması durumunda konunun son yılların en önemli araştırma alanı olacağını iddia ediyor.
Grey’in çalışmasına ilişkin bilim dünyasındaki kritikler 2005 yılında EMBO dergisinde yayınlandı. Bu bildirinin özeti şuydu: -insan ömrünün uzatılmasındansa insan hastalıklarına çare bulunması şu anki temel bilimsel araştırmaların başlıca amacı olmalıdır-. Ayrıca Grey’in görüşleri optimistik bulunmuş ve bu tipteki çalışmaların yıllar sürecek yoğun çalışmaları gerektirdiği vurgulanmıştır.
Sümer Kral listelerinde, Manethon-un Mısır hanedanlarına ilişkin kayıtlarında ya da Adem-den başlayan insan soyunun anlatıldığı Eski Ahit-in "Tekvin" kitabında sözü edilen, yüzlerce hatta binlerce yıl yaşamış "eski insanlar"a ilişkin hikayelerin, gerçeklik payı olabilir mi? Yüzyıllar boyunca bunlar fanaaai ya da efsane kabul edildi ve hiç ciddiye alınmadı açıkçası ama o soru da hep varlığını korudu: Ölümsüzlük ya da bugünkünden çok daha uzun bir yaşam mümkün müdür? Seni Tılsımlar Korur-un kahramanı Eser Büyükdere-nin farkında olmaksızın kalıtımsal biçimde sahip olduğu binlerce yıl öncesine ait o genetik miras, bugünün teknolojisiyle günümüz insanı üzerinde yapay olarak yaratılabilir mi? Eğer Cambridge Üniversitesi-nden Aubrey De Grey haklıysa, romanda Jason Redbridge-in "karanlık hedefi" olarak beliren "Horus Projesi" yakında bir kurgu ürünü olmanın ötesine geçecek gibi görünüyor. Binlerce yılın "Muhafızlar"ı şu an nerelerde neler yapıyor bilemem ama, haberlere bakılırsa bazı bilim adamları, bu sorunun yanıtına doğru hızla ilerliyor bugünlerde.
Yakın zamanda popüler bilim dergilerinde büyük yankı bulan haberler üzerine, NTV-deki "Pusula" programının başarılı yapımcısı Mithat Bereket İngiltere-ye dek giderek bu konuyu gündeme taşımış ve de Grey-in görüşlerini izleyicilerine aktarmıştı, anımsarsanız. Aradan yaklaşık iki ay geçti ve şimdi de Live Science-ın haberiyle "ölümsüzlük mümkün mü?" sorusu yeniden ilgileri üzerinde topladı.
Aubrey de Grey-e göre, "nüfus kağıdındaki yaşı" kaç olursa olsun, bir insanın biyolojik yaşının ve buna bağlı olarak sağlık ve zindelik durumunun 20 ile 25 yaşları arasında tutulması mümkün. Dolayısıyla eski metinlerde ve kral listelerinde ya da Tekvin-de anlatılan uzun ömürlerin, hatta giderek "ölümsüzlük" noktasına yaklaşacak bir biyolojik konumun gerçekleştirilmesi hiç de sanıldığı gibi fanaaai falan değil. Bütün iş, yaşlanmamıza ve sağlığımızın bozulmasına neden olan hücresel süreçlerin manipule edilmesi ve denetlenmesinde. Bu alanda uzun süredir çalışan de Grey, yaklaşık 25 yıl içinde araştırmaların nihai sonuçları verecek noktaya gelmesini umuyor ve ekliyor: "İşte o aşamadan itibaren, genetik müdahaleyle, 1000 yıl, hatta çok daha fazla yaşayabilen insan neslini yaratmak mümkün olacak."
Bu aaalerin ve iddiaların ayrıntısına girmiyorum, orijinal kaynaklardan ve Batı basınındaki makalelerden, Aubrey de Grey-in çalışmaları ve aaaleriyle ilgili tüm bilgileri bulabilirsiniz. Muhtemeldir ki, çok yakında bizim basınımızda da bunları tartışan yazılar ve röportajlar sıkça yayımlanacak. Ama benim gelmek istediğim nokta, başka.
Seni Tılsımlar Korur-da, binlerce yıl öncesine ilişkin o gizemli kayıtlarda anlatılanlarla, modern bilimin izini sürdüğü hücresel süreçleri bir potada buluşturarak, "ölümsüzlük" faktörünü temel alan fantastik bir hikaye anlatmıştım sizlere. Ama oradaki belirleyici sorun, genetik biliminin vardığı noktalar ya da eski efsanelerde anlatılanların doğruluğundan çok, "ölümsüzlük" olgusunun içerdiği çok temel bir "politik" unsurdu: Kimin için ölümsüzlük? Bu muhteşem niteliğe sahip olma hakkı, binlerce yıl gerilere giden ciddi bir "iktidar mücadelesi"ni de getiriyordu gündeme. Neresinden bakarsanız bakın, "ölümsüzlük", eğer bir biçimde gerçekleşebileceğini varsayarsak, yani Aubrey de Grey ve daha birçok bilim adamı, genetik uzmanı haklıysa, ister istemez "politik" ve "ekonomik" bir sorun olarak dikiliyor karşımıza: Kim karar verecek, bu "armağan"a kimin sahip olacağına? Bunun bedeli ne olacak? Herkes için ölümsüzlük, dünya nüfus ve kaynak dengelerinin iflası anlamına geleceğine göre, eğer böyle bir teknolojik "devrim"e gerçekten ulaşılırsa, bu bilgi ve teknoloji bütün kamuoyuna mal edilecek mi dersiniz?
Şu an gülümseyip, yalnızca fanaaai olarak görerek geçebilirsiniz tabii bu konuyu. Ama su uyur, genetikçiler uyumaz. Birbirinden farklı yerlerde, farklı araştırmacılar ve uzmanlar, hızla yol alıyorlar ve görünüşe bakılırsa oldukça "kilit" aşamalara gelmiş durumdalar.
Son olarak bir not: Bu konu ilginizi çekiyorsa, Seni Tılsımlar Korur-u da okuduysanız, STK Yahoo Grubu-ndaki sohbetlerle de ilgilenebilirsiniz belki. Romanı okuyanların bir araya geldiği bu mütevazı grupta, oldukça derin ve düzeyli bir iletişim trafiği var; son günlerdeki gözde konu da "ölümsüzlük"le ilgili felsefi ve teorik açmazlar. Hatırlatayım dedim
ALINTIDIR Burhan Yılmaz
Anasayfa 
